Polska reżyserka Agnieszka Zwiewka opowiada o swoim wyjątkowym dokumencie „Vika!”

Jest moment, który oddaje ducha towarzyszącego dokumentowi Agnieszki Zwiefki Vika! Główna bohaterka filmu – 84-letnia polsko-litewska DJ – podsumowuje swoje wyczucie ubioru, podobnie jak w życiu.

„Im jestem starsza, tym robię się bardziej kolorowa” – mówi Wirginia „Vika” Szmyt.

Film miał swoją premierę w poniedziałek 29^y Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wilnie (VIFF) stanowi lekką odskocznię od poprzednich produkcji Zwijki, w tym od wielokrotnie nagradzanego filmu poświęconego nielegalnym uchodźcom. Królowa ciszy (2014), w tym sensie, że jest zdecydowanie łagodniejszy pod względem tematycznym. Vika! Jest to również inspirujące, ponieważ bohaterka miksuje swoje leki za DJ-ami w nocnych klubach oraz na imprezach w Polsce i za granicą, dzieląc się swoimi przemyśleniami na temat starzenia się i odkryciami z fascynującego życia, pomiędzy scenicznymi przerywnikami muzycznymi.

Dzięki temu filmowi Szmyt stał się wielką gwiazdą w kraju i za granicą – wyjaśnił Zwiefka podczas wideorozmowy prowadzonej na marginesie VIFF.

„To widać nawet na ogromnych billboardach” – mówi Zwiefka. „Czasami denerwuje ją cała ta uwaga, ponieważ nie może już normalnie chodzić ulicami bez ciągłego zatrzymywania. Nawet w samolocie, przysięgam, jedna trzecia samolotu była skierowana w jej stronę. „

Vika! On Max oryginalna koprodukcja, Drugi film z kontraktu na trzy filmy, jaki Zwiefka ma z Warner Bros. Discovery i odniósł ogromny sukces wśród publiczności na europejskich festiwalach.

„Myślę, że nigdy nie zrobiłem filmu, który miałby tak różnorodną widownię” – mówi Zuevka. „Mam teraz wystarczające doświadczenie, aby wiedzieć, że nie da się tego przewidzieć. Dynamika tłumu rządzi się swoimi prawami. Jest bardzo tajemnicza”.

Jak znalazłeś tę niesamowitą kobietę i nakręciłeś o niej film?

Właściwie zaczęło się od tematu, a nie od kobiety. Zaczęło się od strachu przed starzeniem się. Chciałam przekonać samą siebie, że mogę starzeć się na własnych warunkach, że w wieku 70 i 80 lat nadal mogę być sobą. Myślę, że najbardziej przeraża mnie nie to, że nasze ciała się starzeją, ale to, że nigdy nie będę sobą intelektualnie i psychicznie, i nie będę w stanie sobie z tym poradzić. Zaczęłam więc szukać kobiet, które podważą stereotyp starzenia się, zwłaszcza tych kojarzonych z Europą Wschodnią, ponieważ mamy tendencję do ignorowania osób starszych, zwłaszcza kobiet. Nagle stają się niewidoczni i znikają ze sfery publicznej.

Znałeś Vikę wcześniej?

Wiedziałem o [Vika’s] Istnienie. Chodziłam na jej koncerty i byłam pod wrażeniem jej energii. Poprosiłem ją więc, aby dołączyła do mnie w tej szalonej podróży, ponieważ była to szalona podróż, nad którą pracowaliśmy prawie pięć lat. Zgodziła się w końcu, gdy poznała mnie i ideę tematu.

Dałeś się przekonać? Bo film ujawnia wiele bardzo osobistych rzeczy.

Wierzę, że w głębi serca jest aktywistką. Miała ogromną nadzieję, że poprzez ten film zainspiruje inne starsze osoby, zwłaszcza kobiety, do wzięcia życia w swoje ręce i zrobienia czegoś, a nie tylko siedzenia i czekania na wizytę wnuków. A więc to właśnie czyniło ją istotną. Problem polegał jednak na tym, że Vika jest bardzo tajemniczą osobą, jeśli chodzi o jej życie osobiste. Film zawiera historie, których nie znały nawet jej dzieci.

Więc jak myślisz, dlaczego na to poszła?

Powiedziałam jej, że jeśli nie pokażesz swoich słabości, jeśli się nie otworzysz, to nikt nie uwierzy, że może mieć kolorową i piękną starość. Oczywiście, pomimo całego bólu i chorób, a czasami także zwiększonej samotności, nie muszą rezygnować z życia. To właśnie sprawiło, że zaangażowała się w film i zaczęła się otwierać.

Z jakimi wyzwaniami się spotkałeś, kręcąc film nieco lżejszy od twoich poprzednich prac?

To było zupełnie inne przeżycie, bo zazwyczaj kręcimy filmy o sytuacjach dramatycznych, a ten film opowiada o radości życia. Jak więc to uchwycić? Jak tworzy się dramaturgię życia codziennego? Myślę, że to było największe wyzwanie.

Dlaczego zdecydowałeś się skupić na filmach dokumentalnych?

To duże pytanie. Jestem bardzo wzrokowcem. Myślę, że obrazy mówią więcej niż słowa. Mam obsesję na punkcie fotografii i nawet w życiu prywatnym robię dużo zdjęć. Chyba chcę po prostu zachować pewne części świata, bo inaczej mogłyby nigdy nie zostać zachowane. Wiesz, lubię to oszczędzać. Film to także świetny sposób na pobudzenie wyobraźni. Dlatego chcę robić te filmy dokumentalne, które wymagają użycia wyobraźni, a nie tylko standardowe filmy telewizyjne. Chcę grać w tym gatunku.

Jakie możliwości stoją dziś przed twórcami filmów dokumentalnych w Europie?

Myślę, że w Europie nadal mamy bardzo dobrą sytuację, jednak widzę, że istnieje zapotrzebowanie na coraz popularniejsze treści, takie jak kryminały oparte na faktach, a nie artystyczne dokumenty. To dla mnie wstyd, gdy widzę, że temat triumfuje nad wizją autora. Wierzę w filmy, które łączą w sobie dwie ważne dziś kwestie, a jednocześnie mają na sobie piętno reżysera i to jest coś innego niż to, co można zobaczyć w telewizji.

Nad czym jeszcze pracowałeś?

Ciche drzewa [which last week made its world premiere at CPH:DOX festival in Denmark]. Opowiada upiorną historię kryzysu uchodźczego w Polsce, na granicy z Rosją. To historia 16-letniej dziewczynki, której matka zginęła w lesie i zamarzła na śmierć. Teraz ta dziewczyna musi stać się matką dla młodszego rodzeństwa i bezradnym, niepiśmiennym ojcem. Jest to więc opowieść o końcu dzieciństwa. Mamy w nim ruchome części na podstawie rysunków dziewczynki. Ożywiliśmy jej rysunki w serii animowanych sekwencji. To znowu [like Vika!] Hybrydowy, ale bez części muzycznych, ponieważ myślę, że zawsze musimy używać języka, którym mówią nasi bohaterowie, nasze postacie, aby opowiedzieć swoją historię.

I wyraźna zmiana nastroju?

Jakby było na odwrót. Mamy mnóstwo świateł i iskier [in Vika!] Ten drugi film jest znacznie mroczniejszy i bardzo niepokojący. Ale we wszystkich moich filmach staram się szukać światła. Jak światło, które istnieje w ludziach, w ich sercach i umysłach, nawet w najgorszych czasach