Według ostatnich obliczeń Australia liczyła imponujące 8222 wyspy.
Obejmują one zarówno te położone tuż przy lądzie, jak i te na Pacyfiku, Indyjskim i Południowym.
Ale jak powstały te wszystkie wyspy?
Geolog morski i ekspert w dziedzinie tektoniki płyt Maria Seaton z Uniwersytetu w Sydney twierdzi, że większość wysp na świecie powstała w wyniku podwodnych wulkanów.
W miarę gromadzenia się wybuchającej lawy tworzy się „góra podwodna”, która wznosi się do punktu, w którym ostatecznie wynurza się ponad fale, tworząc wyspę.
Proces ten może trwać dziesiątki milionów lat i równie powoli ciężar całej skały wulkanicznej powoduje, że wyspa opada z powrotem do oceanu.
Ale co w ogóle powoduje te wulkany? A co z wyspami, które nie są utworzone przez wulkany?
Od gorących punktów i zderzających się kontynentów po ruchome piaski i zmieniający się poziom mórz – zabieramy Cię na wycieczkę po ośmiu naszych wspaniałych wyspach, aby dowiedzieć się, jak się narodziły.
Lord Howe i Wyspy Norfolk
Około 600 kilometrów od wybrzeży Nowej Południowej Walii znajduje się popularna wyspa utworzona przez wulkan. Ostatnia erupcja nastąpiła 7 milionów lat temu.
Wyspa Lord Howe jest w rzeczywistości częścią łańcucha wulkanów, z których wszystkie są całkowicie zanurzone.
Dr Seaton twierdzi, że wyspa powstała, gdy kontynent australijski przesunął się nad „gorącym punktem” – chmurą niezwykle gorącego stopionego materiału pod skorupą ziemską.
Są to te same procesy, które ukształtowały Hawaje, gdzie wulkany są nadal aktywne.
Na wschodzie znajduje się wyspa Norfolk z okazałymi sosnami i fascynującą historią Polinezji i Europy, pełną skazańców i buntowników.
Był to produkt wygasłego już wulkanu i przez wiele lat uważano, że powstał w wyniku gorącego punktu, ale wyspa Norfolk jest nieco inna.
Zderzenie płyt tektonicznych może spowodować pęknięcie skorupy ziemskiej, powodując powstanie wulkanów, ale zdarza się to zwykle na obszarach stosunkowo blisko strefy „subdukcji” (gdzie jedna płyta tektoniczna wsuwa się pod drugą).
Z tego powodu zakłada się, że wulkany „śródlądowe”, takie jak wyspy Lord Howe i Norfolk, które znajdują się tysiące kilometrów od granicy płyt australijskich, musiały powstać z gorących punktów.
Jednak dr Seaton twierdzi, że wyspa Norfolk powstała inaczej niż wyspa Lord Howe.
Kiedy płyta Pacyfiku wsuwa się pod płytę australijską, zanurza zimną wodę i skały w gorącej, wznoszącej się magmie.
Na przestrzeni wieków zakłócało to krążenie magmy na duże odległości, Oddziaływanie na obszary oddalone od strefy subdukcji.
Doprowadził do powstania wulkanów w miejscach takich jak wyspa Norfolk, być może na obszarach, gdzie skorupa ziemska jest wcześniej osłabiona.
Bożego Narodzenia i Wyspy Kokosowe (Keelinga).
Po drugiej stronie kraju, pomiędzy Australią Zachodnią a Sri Lanką, znajdują się Wyspa Bożego Narodzenia i Wyspy Kokosowe (Keelinga).
Dzięki bogatej mieszance kultur mają także ciekawą historię, która obejmuje waśnie między osadnikami kolonialnymi a ich haremami.
Jednak w przeciwieństwie do Norfolk i Lord Howe wyspy te znajdowały się stosunkowo blisko granic zderzających się płyt, które w ciągu dziesiątków milionów lat utworzyły rozległą „prowincję” gór podwodnych.
„Zajmuje obszar większy niż Nowa Południowa Walia” – mówi Tim O'Hara z Museums Victoria, który był głównym naukowcem podczas wyjazdu badawczego w ten obszar w 2021 r.
„Wysp mogło być wiele, ale zatonęły dawno temu” – mówi dr O'Hara.
Wyspa Bożego Narodzenia położona jest zaledwie kilkaset kilometrów od Indonezji i słynie z ośrodka detencyjnego dla imigrantów oraz niesamowitych rojów czerwonych krabów.
Eksperci twierdzą, że ta wyspa narodziła się już dwukrotnie.
Doktor O'Hara mówi, że po raz pierwszy doszło do erupcji gigantycznego, starożytnego wulkanu, który następnie spadł z powrotem do oceanu.
Kilka milionów lat temu wyspa została wyniesiona wysoko z wody.
„Kontynent australijski opada pod kontynent euroazjatycki… a w miarę opadania ugina się” – mówi dr O'Hara.
„Wyspa Bożego Narodzenia opiera się na sprzączce. Kiedy ląduje, zostaje wyrzucona w powietrze”.
Podczas gdy Wyspa Bożego Narodzenia wznosi się na ponad 350 metrów, Wyspy Kokosowe (Keelinga) na wschodzie są płaskie jak naleśnik i pokryte palmami koralowymi i kokosowymi.
Wyspy te tworzą klasyczny okrągły atol, gdzie pierwotna wulkaniczna wyspa tonie pod falami, pozostawiając za sobą rafy koralowe.
Wyspy Heard i Macquarie
Następną wyspą wulkaniczną na naszej trasie jest odległa i dziewicza kraina ognia i lodu, znana jako Wyspa Heard.
Ta piękna wyspa na poziomie subantarktycznym, położona 4000 kilometrów na południowy zachód od Australii kontynentalnej, jest kolejnym gorącym miejscem wulkanicznym.
Ale w przeciwieństwie do wyspy Lord Howe, wyspa ta nadal składa się z aktywnego wulkanu o wysokości 2745 metrów, zwanego Big Benem.
„Big Ben eksploduje do dziś, budując wyspę” – mówi geolog Nathan Dashko z Uniwersytetu Macquarie.
Również na Oceanie Południowym znajduje się wyspa Macquarie, 1500 kilometrów na południowy wschód od Tasmanii.
Brytyjczycy uważali ją za potencjalną kolonię karną, ale wykluczyli ją ze względu na zbyt odległe i wietrzne położenie.
Podobnie jak na Wyspie Heard, na niej niegdyś polowano na foki i pingwiny, ale obecnie są one chronione.
Ale to pierwsza wyspa na naszej trasie, która nie została stworzona przez wulkan.
Zamiast tego powstał w wyniku delikatnego zderzenia płyt australijskiej i pacyficznej, które spowodowało zakrzywienie dna oceanu, powodując podniesienie się dna morskiego o 3 do 4 kilometrów w górę.
„To jedyne miejsce na świecie, gdzie ludzie mogą udać się i obejrzeć kawałek dna morskiego nad poziomem morza, gdzie nie został on zniekształcony ani zniekształcony w procesie wynurzania” – mówi profesor Dashko.
Wyspa wyłoniła się z oceanu zaledwie około 600 000 lat temu, co czyni ją bardzo małą wyspą.
Profesor Dashko dodaje, że gdy płyty przestaną do siebie przylegać, wyspa Macquarie ponownie zapadnie się w ocean.
Wyspa Kangurów
Wracając na północ, znajdujemy się na Wyspie Kangura, która leży na końcu półwyspu Fleurieu w Australii Południowej.
Zajmująca powierzchnię około 4500 kilometrów kwadratowych, jest jedną z największych wysp Australii i właściwie stanowi część kontynentu. Wyspa była na przemian odcinana i ponownie przyłączana do lądu, gdy poziom mórz podnosił się i opadał w ciągu ostatniego miliona lat.
W tym okresie izolacji wyewoluowały niezwykłe zwierzęta – takie jak miniaturowe emu, które zostało wytępione w XIX wieku.
„Była to karłowata wersja gatunku kontynentalnego” – mówi Diego Garcia Bellido, paleontolog z Uniwersytetu w Adelajdzie.
„Byli tak posłuszni, że pierwsi poławiacze fok i wielorybników wybili ich wszystkich”.
Jeszcze dalej – 500 milionów lat temu – kiedy Wyspa Kangurów była częścią gigantycznego podwodnego basenu rozciągającego się aż do pasma górskiego Flindersa, była domem dla bardzo dziwnych stworzeń.
Jak odkrył profesor Garcia Bellido, w tych wodach kambryjskich żyło gigantyczne stworzenie podobne do krewetki, zwane… Dalie Anomalocaris Miał ogromne oczy i przerażające wyrostki, którymi umieszczał ofiarę w pysku.
Co zaskakujące, te miękkie tkanki zachowały się przez miliony lat w skale na wyspie zwanej Emu Bay Shale
„To bardzo, bardzo szczególny typ stanowiska skamieniałości, jedyny w swoim rodzaju na całej półkuli południowej” – mówi profesor Garcia Bellido.
Oprócz opadającego poziomu morza, który odsłonił Wyspę Kangura i jej niesamowite skamieliny, odkryto ją także w wyniku wypiętrzenia całego obszaru w ostatnich czasach geologicznych.
Kgari (Wyspa Frasera)
Wreszcie, wracając na wschodnie wybrzeże, gdzie rozpoczęła się nasza wycieczka, znajdujemy największą na świecie piaszczystą wyspę, K'gari (wyspa Fraser).
Długa na ponad 123 km i szeroka na 25 km, przy budowie tej wyspy nie brały udziału żadne wulkany ani wypiętrzenia kontynentalne – po prostu naniesiony piasek.
Wiatr i fale niosły piasek wzdłuż wybrzeży południowo-wschodniej Australii przez setki i tysiące lat, ale kiedy dotarł do Kagari, przenośnik taśmowy zatrzymał się i piasek zaczął się gromadzić.
Jest to częściowo spowodowane kształtem australijskiego wybrzeża w tym miejscu, które tworzy wyraźną krzywiznę w kierunku północno-zachodnim, co utrudnia dalsze przemieszczanie się piasku na północ.
Analiza piasku w Kagari wskazuje, że wyspa ma około 900 000 lat, mówi Jamie Schulmeister z Uniwersytetu w Canterbury, który szczegółowo zbadał wyspę.
Profesor Schulmeister i jego współpracownicy twierdzą, że wyspa Kagari powstawała przez setki tysięcy lat, ponieważ zmiana w układzie oscylacji poziomu morza doprowadziła do gromadzenia się piasku, który był wypychany od brzegu i zawracany na wyspę.
Profesor Schulmeister dodaje, że Kagari mogło również odegrać kluczową rolę w powstaniu Wielkiej Rafy Koralowej, pełniąc rolę „ściany morskiej”, zapobiegającej uduszeniu się koralowców na północy przez piasek.
„Jeśli zabierzesz Kgari dalej, piasek, który wznosił się po wschodniej stronie Australii, będzie kontynuowany na południe od Wielkiej Rafy Koralowej”.
Teraz, gdy dotarliśmy do końca naszej podróży po wyspie, być może zechcesz dowiedzieć się więcej o siłach kształtujących Australię.
Dlaczego nie zacząć od tego, jak powstało Uluru?
Otrzymuj najnowsze artykuły naukowe z całego ABC.
„Certyfikowany fanatyk jedzenia. Ekstremalny guru internetu. Gracz. Zły pijak. Ninja zombie. Rozwiązuje problemy. Nieskrępowany miłośnik alkoholu.”
More Stories
Powodzie w Brazylii: zawalenie się tamy i wzrost liczby ofiar śmiertelnych w Rio Grande do Sul
„Monopol Rafah: egipska firma zarabia miliony na Palestyńczykach uciekających z Gazy”
Ugoda w pozwie Anny Crenshaw przeciwko Hillsong za nieprzyzwoitą napaść została unieważniona