Sto lat temu traktat ryski przywrócił mapę. To wciąż rezonuje dzisiaj.

Sto lat temu stolica Łotwy, Ryga, podpisała traktat, o którym obecnie wielu zapomina. Formalnie zakończyła niewypowiedzianą wojnę między Polską, pojawiła się na mapie po zniszczeniu wiele wieków temu i wywyższyła bolszewicką Rosję, która głosiła światową komunistyczną rewolucję.

Porozumienie ryskie przywróciło znaczną część granic Europy Wschodniej, ale dla wielu było postrzegane jako nierozwiązana katastrofa – zwłaszcza wśród Litwinów, Białorusinów i Ukraińców, których nadzieje na demokratyczną niepodległość zostały poważnie podkopane. Umowa.

Zamiast narodów zjednoczonych widzieli Białorusinów, Ukraińców, Litwinów i do pewnego stopnia polaryzujących się między rywalizującymi państwami, czasami patrzyli na nich z największą podejrzliwością i wrogością, zwłaszcza w okresie wielkiego terroru sowieckiego dyktatora Józefa Stalina w latach trzydziestych XX wieku.

Dla przywódcy bolszewików Władimira Lenina silne republiki w stylu sowieckim, utworzone w wyniku traktatu na Białorusi i Ukrainie, podniosłyby jego rząd, co w grudniu 1922 r. Doprowadziło do formalnego ustanowienia Związku Radzieckiego.

Jednak poza zakończeniem konfliktu Christoph Mick, profesor współczesnej historii Europy na Uniwersytecie w Warwick w Wielkiej Brytanii, wyjaśnił, że porozumienie ryskie „nikogo nie zadowoliło”.

„To zakończyło wojnę radziecko-polską, ale Polska wycofała się z terytorium z większością ukraińską i białoruską. [from the Baltic to Black seas] W Europie Wschodniej musi istnieć przynajmniej ukraiński rząd tymczasowy pod polskim przywództwem lub między Polską a Rosją Radziecką ”- powiedział Mick w e-mailu do RFE / RL.

„To położyło kres sowieckiej nadziei na eksport rewolucji na Zachód, który później przekształcił Związek Radziecki w siłę rewizjonistyczną – próbując odzyskać kontrolę nad utraconymi ziemiami ukraińskimi i białoruskimi” – dodał. Jednocześnie jednak „Ukraińcy byli zawiedzeni, bo Polska ich porzuciła i straciła szansę na niezależne państwo”.

W każdym przypadku nowe zamówienie będzie miało charakter tymczasowy. W 1939 r. Traktat Ribbentrop-Mołotow obejmował Związek Radziecki Stalina i nazistowskie Niemcy Adolfa Hitlera, tajne polityki, które podzieliłyby Polskę i państwa bałtyckie i szybko doprowadziły do ​​II wojny światowej. Po wojnie granice znów się zmieniły – ale porozumienie ryskie opuszcza swoje dziedzictwo i sieją nieufność w Europie Wschodniej, na przykład między Polakami a Ukraińcami, jest nadal widoczna.

Wojna po wojnie

I wojna światowa pozostawiła fale zniszczenia w całej Europie, zabijając lub raniąc 40 milionów żołnierzy i cywilów. Upadły imperia niemieckie, rosyjskie, habsburskie i osmańskie. Z ich popiołów wyłoniły się nowe państwa, w tym Polska.

Polska, rozdarta w XVIII wieku przez Rosję, Prusy i Imperium Habsburgów, ponownie pojawiła się na mapie. Młode odrodzone państwo stanęło jednak przed wieloma wyzwaniami, w tym przed nierozwiązanymi granicami na wschodniej granicy z Rosją.

Rosja pogrążyła się w wojnie domowej po rewolucji bolszewickiej. Po wycofaniu się z walk I wojny światowej kraj nie był reprezentowany w negocjacjach wynikających z traktatu wersalskiego, a kwestie dotyczące Rosji – np. Granice – pozostały w dużej mierze nierozwiązane.

Ta próżnia wywołała konfrontację między Rosją Sowiecką a nowym państwem polskim. W przeszłości Polska chętnie kupowała więcej ziemi, zwłaszcza teraz na Ukrainie. Lenin uważał Polskę za „czerwony most”, na którym rewolucja komunistyczna rozprzestrzeniła się na Niemcy, co jego zdaniem było najbardziej odpowiednie do przyjęcia teorii kraju uprzemysłowionego.

Walki wybuchły w latach 1919-20. Oddziały z Polski i Ukrainy wkroczyły na Kijów w kwietniu 1919 r., Ostatecznie odpychane przez Armię Czerwoną, która zbliżyła się do bram Warszawy. Tam w sierpniu 1920 r. Zostali pokonani przez wojska polskie, a nie tzw. Cud nad Wisłą.

Rozmowy pokojowe rozpoczęły się w Mińsku 17 sierpnia 1920 r., A 21 września zostały przeniesione do Rygi w trakcie silnych działań antypolskich. Po kilku miesiącach negocjacji porozumienie zostało podpisane 18 marca 1921 roku w stolicy Łotwy. Oto, jak wpłynęło to na ludzi i kraje w regionie.

Polska

Polska miała silną pozycję, gdy jej siły posuwały się naprzód i rozpoczęły się negocjacje. Bolszewicka Rosja w dużej mierze pokonała białe siły opozycji, ale stanęła w obliczu rosnących niepokojów Najlepiej zilustrowane przez powstanie Kronsztadu. Lenin zaproponował przekazanie zajętych ziem przez nacierające siły polskie, w tym Mińsk, ale polscy negocjatorzy to zablokowali. Dlaczego? Na czele polskiego zespołu negocjacyjnego stał Stanisław Krobski, lider Partii Narodowo-Demokratycznej, który obawiał się, że będzie to „szalony” lub niepolarny elektorat bez prawa głosu zza granicy.

Polski rząd, który wyłonił się z traktatu ryskiego, obejmuje 27 milionów mieszkańców i prawie 400 000 kilometrów kwadratowych, co czyni go szóstym co do wielkości miastem w Europie. Wpłynie to na pozostałe słupy na terytorium ZSRR. W czasie Wielkiego Kryzysu stalinowska tajna policja NKWT podczas swojej polskiej operacji w latach 1937-38 zebrała ponad 150 000 osób, w tym 110 000. Zostali zastrzeleni.

Litwa

W czasie wojny polsko-sowieckiej powstała już niepodległa Litwa, w tym Wilno. Ale w październiku 1920 r. Wojska polskie ruszyły na rozkaz polskiego generała i głowy państwa Józefa Piłsuckiego, który dążył do wskrzeszenia dawnej Rzeczypospolitej, rozciągającej się od Bałtyku po Morze Czarne. W Wilnie, mieście o dużej etnicznie ludności polskiej i żydowskiej, ogłoszono „Litwę Środkową”, która powinna być kanonikiem w planowanej federacji kierowanej przez Polaków.

Litewscy nacjonaliści – obecnie mieszkający w Kanadzie – sprzeciwili się temu. Aby wyjaśnić sprawę, formalnie porzucili dawną polsko-litewską Unię Lapońską z 1569 r., Wyrytą przed wiekami. Mniejszości w Wilnie zbojkotowały referendum w 1922 r. W sprawie aneksji Polski. Historyk Timothy Snyder mówi, że utrata Wilna przyciągnęła nowe państwo litewskie i rozpaliła etniczny nacjonalizm. „Niezależnie od tego, co myśli Piłsutski, zdobycie miasta siłą zbrojną pchnie litewskich nacjonalistów w kierunku rasowego zrozumienia polityki i narodu” – pisał Snyder w Polsce, Ukrainie, Litwie i Białorusi w latach 1569-1999.

Ukraina

Na ziemiach kontrolowanych przez Polskę i bolszewicką Rosję rozproszono etnicznych Ukraińców o populacji około 10 milionów. Po I wojnie światowej powstało wspierane przez Sowietów państwo ukraińskie z siedzibą w Charkowie. W zachodniej części Ukrainy powstała Ukraińska Republika Ludowa, na czele której stanął Simon Petlura. Oddziały lojalne Petlurze walczyły u boku Polaków podczas polsko-bolszewickiej wojny rosyjskiej i krótko kontrolowały Kijów w kwietniu 1920 r. Sojusz został rozwiązany, jednak w Rydze zniweczyły się ukraińskie nadzieje na niezależne państwo. Zamiast tego został podzielony między Polskę i Rosję Radziecką, z udziałem grupy z radzieckiej republiki Ukrainy – ale nie Białorusi – do udziału.

Rozgniewany umową uznał ją za krótkowzroczną i cyniczną, a Bilsutsky, który był obserwatorem rozmów, później przeprosił ukraińskich urzędników. Z tej frustracji wyrosła organizacja ukraińskich nacjonalistów (OUN) w galicyjskim regionie Polski, ekstremistyczna grupa dążąca do ustanowienia państwa na podstawie pochodzenia etnicznego, w którym nie-Ukraińcy nie byliby mile widziani – w tym Polacy i Żydzi w atakach OUN. . „Intervar to setki społeczności w Polsce, które nie zostały dotknięte przez rząd, a jego mieszkańcy wiedzieli, kim są Polacy, a kim byli Ukraińcy” – napisał Snyder.

Chociaż Ukraińcy doświadczyli przymusowej kolonizacji pod polskim panowaniem, ich etniczni bracia w Radzieckiej Republice Ukrainy początkowo doświadczyli krótkotrwałego rozwoju kulturowego, wraz z pojawieniem się gazet, książek i szkół posługujących się językiem ukraińskim. Wszystko to skończyłoby się za Stalina, którego kulminacją był Holokaust lub Wielki Głód, który zabił miliony Ukraińców.

Białoruś

Do czasu podpisania traktatu krótkotrwała Białoruska Republika Narodowa z 1918 r. Była tylko pomnikiem, zdruzgotanym przez bolszewików. Jakakolwiek nadzieja, że ​​wolna, zintegrowana Białoruś mogłaby wyłonić się z porozumienia ryskiego, okazywałaby się iluzją. Białorusini, podobnie jak Ukraińcy, odcięli się. Snyder zauważył, że porozumienie ryskie pozostawiło mniejszości białoruskojęzyczne w Polsce „małe i wiejskie, jak sądzili Narodowi Demokraci”. Bez Mińska białoruscy intelektualiści byliby zbyt mali, by służyć jako sojusznik w jakiejkolwiek polskiej formacji politycznej, wyjaśnił Snyder, „gdy Mińsk stał się sowieckim, białoruskie aspiracje narodowe w Polsce były postrzegane jako kryptobolszewizm”.

Podobnie jak Ukraina, Białorusini w Polsce stanęli w obliczu przymusowej polonizacji, podczas gdy Białorusini przeżyli krótkotrwały renesans kulturowy w Republice Radzieckiej, w tym powstanie białoruskich szkół językowych i Białoruskiego Instytutu Kultury. Jednak za Stalina ta polityka została zastąpiona zemstą. W latach trzydziestych XX wieku w czystkach stalinowskich zginęło do 60 procent rodzimych białoruskich intelektualistów. W latach 1937–1941 w lesie Kuropati pod Mińskiem doszło do masowych zabójstw. Te zbrodnie nigdy nie zostały w pełni zbadane przez Białoruś, która podbiła sowiecką przeszłość pod rządami Aleksandra Łukaszenki.