Międzynarodowe naciski na banki centralne

Ostatnie lata były trudne dla zwolenników zasady, że niezależność banku centralnego jest kluczowa dla utrzymania stabilności cen. Trzy do czterech dekad temu świat był świadkiem poważnego wysiłku – częściowo opartego na dorobku niemieckiego Bundesbanku – mającego na celu uniezależnienie banków centralnych na całym świecie od polityki rządu.

Kryzys finansowy lat 2007-2008, epidemia koronaawirusa, a obecnie wojna między Rosją a Ukrainą skomplikowały to zadanie. Słabe wyniki tych instytucji w monitorowaniu, a następnie kontrolowaniu rosnącej inflacji w ciągu ostatnich kilku lat osłabiły twierdzenie, że niezależne banki centralne lepiej stabilizują gospodarki – a tym samym systemy polityczne – niż wybrane rządy.

W kilku jurysdykcjach – w tym w Wielkiej Brytanii, Australii i Europie kontynentalnej, gdzie Narodowy Bank Polski znalazł się ostatnio pod kontrolą – banki centralne znalazły się pod presją. Oskarżenia dzielą się na dwie główne i częściowo sprzeczne kategorie.

Bankom centralnym powiedziano, że zbyt długo kontynuowały łagodzenie polityki pieniężnej, zanim zdały sobie sprawę, że tak zwany „tymczasowy” wzrost inflacji w 2021 r. jest bardziej trwałym problemem. W następstwie tego krytykowano go za nadmierne zaostrzenie kontroli fiskalnej, przyspieszające spowolnienie w niektórych krajach i utrudniające życie zadłużonym rządom.

W wyniku tych wahań polityki wiele banków centralnych odnotowuje znaczne straty w swoich bilansach. Wynika to z efektu zaostrzenia stóp procentowych w postaci znacznego zmniejszenia wartości ogromnych ilości obligacji zakupionych podczas poprzednich okresów luzowania ilościowego. Te niedociągnięcia mogą zmusić niektóre banki centralne do zwracania się do rządów o wsparcie finansowe, co może ograniczać ich swobodę działania.

Sygnałów ostrzegawczych było mnóstwo. Profesor Charles Goodhart z London School of Economics, członek-założyciel niezależnego Komitetu Polityki Pieniężnej Banku Anglii w 1997 r., od wielu lat mówi bankierom centralnym, że muszą cieszyć się wolnością, póki ona trwa. Jego hipoteza jest taka, że ​​banki centralne, w obliczu konfliktu między podnoszeniem stóp procentowych w celu zwalczania inflacji a zwiększaniem ryzyka niewypłacalności wysoce zadłużonych rządów, ulegną presji politycznej i wycofają się ze swojego mandatu zapewnienia stabilności cen.

W raporcie OMFIF wspólnie z EY z 2012 r. zatytułowanym „Wyzwania dla banków centralnych: szersze uprawnienia, większe ograniczenia” przewidywano, że banki centralne będą miały trudności. Odzwierciedla to rozszerzenie jego uprawnień o obszary takie jak nadzór bankowy czy przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, wykraczające poza skupienie się wyłącznie na stabilności cen na wzór Bundesbanku. W raporcie Stephen Cicchetti, ówczesny dyrektor Departamentu Walutowego i Ekonomicznego w Banku Rozrachunków Międzynarodowych, podkreślił dylemat banków centralnych: „Większa odpowiedzialność może skutkować mniejszą ich niezależnością”.

Całkowita niezależność w całej Unii Europejskiej

W Unii Europejskiej ponad dwie dekady temu statuty wszystkich banków centralnych – w tym krajów, które pozostały poza euro – zostały zmodyfikowane, aby uzyskać pełną niezależność. Było to wymagane preludium do utworzenia Europejskiego Banku Centralnego (należącego do krajowych banków centralnych UE) w 1998 r. i rozpoczęcia unii gospodarczej i walutowej w 1999 r. W rezultacie EBC i jego akcjonariusze cieszą się większą konstytucyjnie niezależnością niż jakikolwiek inny kraj. Inne kraje.

Niezależność może powodować konflikty. Wczesna historia Bundesbanku, którego niezależność od rządu sięga 1948 r., kiedy Niemcy Zachodnie znajdowały się pod okupacją aliantów i nie miały rządu, są przerywane okresami, w których bank centralny wychodził na zwycięską stronę w konfliktach z kolejnymi kanclerzami. W ostatnich dziesięcioleciach przewagę zyskało zarządzanie.

Czterech z sześciu prezesów niemieckiego Bundesbanku od lat 70. odeszło z pracy przed upływem ustawowej kadencji w wyniku napięć z rządem. Tylko niektóre z tych elementów sporu zostały wówczas upublicznione. Najbardziej znanym z nich był Karl Otto Bohl, który podał się do dymisji w 1991 r. w wyniku serii gwałtownych sporów z kanclerzem Helmutem Kohlem.

Niedawno prezesi Banku Anglii i Banku Rezerw Australii stanęli w zeszłym roku w obliczu ostrych ataków ze strony swoich rządów. Turcja, która jest jedną z najbardziej niestabilnych gospodarek w Europie, od początku 2016 roku ma sześciu prezesów banków centralnych.

Względy polityczne miały marginalny wpływ na decyzje dotyczące stóp procentowych podejmowane przez Fed, najważniejszy bank centralny świata, w ciągu ostatnich kilku lat, szczególnie na decyzje o spowolnieniu zacieśnienia polityki pieniężnej w 2021 r. Jednak zdolność Fed do agresywnego podnoszenia stóp procentowych od marca 2022 r., pozostając jednocześnie poza politycznymi zmaganiami, w znaczący sposób przyczynił się do zachowania świętości niezależności banków centralnych.

Znaczenie stanowisk kierowniczych

Niemal nieprzenikniony status prawny krajowych banków centralnych w strefie euro zwiększył znaczenie decyzji rządów dotyczących ich przywództwa. Polska pozostała poza strefą euro. Jednak niezależność prawna Partii Narodowej, wybór jej przewodniczącego i uprawnienia są obecnie przedmiotem publicznego sporu. W tej sytuacji Donald Tusk, były polski premier, który najprawdopodobniej powróci na urząd po wyborach parlamentarnych zaplanowanych na 15 października, zmierzy się z Adamem Głabińskim, szefem Narodowego Banku Japonii, który pełni tę funkcję od 2016 roku.

Klasa ma silny komponent osobisty. Głabiński, profesor ekonomii, był doradcą byłego prezydenta Polski Lecha Kaczyńskiego, który zginął w katastrofie lotniczej w 2010 roku. Jest bratem bliźniakiem Jarosława Kaczyńskiego, lidera rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość, która zakończyła się bez parlamentu większość po twardej październikowej rywalizacji wyborczej z partią Platforma Obywatelska, na czele której stoi Tusk.

Kontrowersje wokół Narodowego Banku Japonii i decyzji dziewięcioosobowej Komisji Polityki Pieniężnej mogą odwrócić uwagę Tuska. Zaostrzenie konfliktu mogłoby odwrócić uwagę od innych pilnych priorytetów i zagrozić stabilności polskiej gospodarki w trudnym momencie. Przed nim stoją zadania utworzenia trójpartyjnej koalicji, naprawy relacji z Unią Europejską, wsparcia słabnącej gospodarki i ochrony pozycji Polski jako kluczowego członka Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), na którą dotkliwie odczuły sąsiednie Wojna Ukrainy z Rosją.

Banki centralne wiedzą, że kroczą wąską ścieżką pomiędzy konstytucyjnością a efektywnością. Były prezes Europejskiego Banku Centralnego opowiedział, jak w czasie swojej kadencji wynajmował mieszkanie w swojej stolicy, na wypadek gdyby w sporze o jego niezależność zdecydował się na rezygnację i oddanie mieszkania.

Meghnad Desai, profesor ekonomii i przewodnicząca Rady Doradczej OMFIF, przedstawiła słodko-gorzki opis pomysłowości brytyjskiego banku centralnego. W Izbie Lordów w lipcu (Gdzie znajduje się jako siedzenie krzyżowe). „Niezależność Banku Anglii to dobra rzecz; [but] Potrzebujemy wydajności. Bank Anglii był bardziej efektywny, gdy nie był niezależny, niż obecnie, gdy jest. Ostatecznie w coraz bardziej złożonych ramach politycznych kryterium sukcesu lub porażki bankierów centralnych będzie zdolność do wypełniania swoich mandatów.

David Marsh jest prezesem OMFIF.