50 lat stosunków dyplomatycznych między Polską a Filipinami

Napisane przez Jarosława Szczepankiewicza

Jakże długą drogę zbliżyły się Polska i Filipiny! Od czasu powołania pierwszego Konsula Honorowego RP w Manili 2 maja 1938 roku, wraz z mianowaniem na Konsula Honorowego RP Fredericka Eduarda Zulliga, szwajcarskiego biznesmena na Filipinach, aż do powstania stałego współpraca dyplomatyczna, gospodarcza, kulturalna, naukowa i rozwojowa po 1973 r. wraz z oficjalnym otwarciem siedziby Ambasady RP w Manili w 2020 r.; Od nieregularnych przyjazdów na Filipiny polskich podróżników, badaczy i dziennikarzy, po masowy napływ polskich turystów chcących odkryć egzotyczne piękno Filipin.

Polska i Filipiny wkroczyły w XXI wiek jako niezależne i suwerenne państwa pragnące wzmocnić swoją pozycję polityczną poprzez nawiązanie wzajemnie korzystnych stosunków dyplomatycznych i gospodarczych. Polska i Filipiny to dwa kraje dumne ze swojej historii i osiągnięć. Obydwa kraje budują wzajemne relacje, otwierając drogę do pełnego wykorzystania istniejącego potencjału i poznania się poprzez przełamywanie stereotypów. Pomimo dzielącej je odległości geograficznej (Europa i Azja) oba kraje mają chrześcijańskie korzenie, ciągłą potrzebę walki o niepodległość i wyjątkową pasję wolnościową.

Historyczny rozwój stosunków Polski z Filipinami opierał się na braku ambicji wielkomocarstwowych obu krajów, wspólnym losie podczas II wojny światowej oraz wsparciu dla międzynarodowych rządów prawa, globalnego bezpieczeństwa i równowagi sił. Zainteresowanie Polski Filipinami nie miało żadnego skutku, gdyż Polska nigdy nie miała kolonii za granicą. Polska, która nawiązała partnerskie stosunki z Filipinami i angażuje się w promowanie interesów małych państw w ich stosunkach z wielkimi mocarstwami na forach międzynarodowych, jest postrzegana na Filipinach jako pożądany i przyjazny partner.

Zbliżenie Polski i Filipin nie ogranicza się tylko do obecności Polski w historii Filipin, ale to także złożony kontekst geopolityczny i kulturowy, który kształtuje motywacje Polaków przywiązanych do Filipin, a było ich wiele: chrześcijaństwo, chęć odkrywanie świata, działalność misyjna, chęć wzbogacenia się, badania naukowe, badania kontaktów handlowych i dyplomatycznych oraz dwie wojny światowe. Byli to ludzie o różnych temperamentach i zawodach: dyplomaci i misjonarze, biznesmeni i uczeni, artyści i podróżnicy, dziennikarze i żołnierze.

Historycznie rzecz biorąc, napływ Polaków na Filipiny nigdy nie był duży. Duchem misyjnym kierował duchowieństwo: ks. Wojciech Misiński (1598-1643), ks. Jan Chryzostom Bakowski (1672-1732), św. Maksymiliana Kolbe (1894-1941), księdza Kantego Zdzisława Kupaca, znanego na Filipinach jako „Historyk Samaru” (1930-2004) i św. Jana Pawła II (1920-2005). Byli też i Polacy szukający szczęścia w biznesie przed II wojną światową: Władysław Sielski (1890-1970) prowadził Spółkę Słodycz Sielski. W Manili. Edgar Bentkowski (1870-1949) był głównym inżynierem Manila Railway Company, a Zbigniew Dunikowski (1889-1961), nazywany „Ostatnim chemikiem”, był dyrektorem technicznym firmy Masbate Goldfields Company, gdzie pracował nad procesem „metalex” w celu zwiększenia efektywności wydobycia złota ze złóż złota. Na krótko na Filipiny przyjeżdżali wybitni polscy podróżnicy i odkrywcy: Paweł Strzelecki (1797-1873), podróżnik Australii; Jean Coppari (1846-1896), odkrywca Oceanii. W Manili z sukcesem koncertowali znani polscy muzycy: Alexander Tansman (1897-1986), kompozytor, autor miniatury fortepianowej „Les Iles Philippines”; Artur Rubinstein (1887-1982), wirtuoz pianisty; Artur Dudkiewicz, polski współczesny pianista jazzowy; Maestro Grzegorz Nowak został mianowany nowym dyrektorem muzycznym i głównym dyrygentem Filharmonii Filipińskiej w 2023 roku. Długa lista żołnierzy armii amerykańskiej o polskim brzmieniu, którzy zginęli w walce na Filipinach, dostępna jest na Cmentarzu i Pamięci w Manili; Sierżant Walter Kwisinski (1914-1988) był dowódcą ostatniego czynnego moździerza na Corregidorze, ostatnim bastionie obrony Filipin przed inwazją japońską w 1942 roku.

Pięćdziesiąt lat temu, 22 września 1973 r., Polska i Filipiny nawiązały stosunki dyplomatyczne w drodze wymiany not pomiędzy Republiką Filipin a Polską Rzecząpospolitą Ludową. Porozumienie podpisali Minister Spraw Zagranicznych Polski Stefan Olszewski oraz Sekretarz Spraw Zagranicznych Filipin Carlos Peña Romulo w biurze Przedstawicielstwa Republiki Filipin przy ONZ w Nowym Jorku. Było to przełomowe dzieło wykonane za prezydentury Ferdynanda Marcosa. Teraz jego syn Ferdinand R. Marcos Jr. kontynuuje tradycję.

Drogę do otwarcia stosunków dyplomatycznych utorowało podpisanie 11 marca 1972 roku przez Prezydenta Ferdynanda Marcosa Dekretu Wykonawczego nr 384, zezwalającego na bezpośredni handel pomiędzy Polską a Filipinami. Do tego czasu Filipiny były krajem zaciekle antykomunistycznym, a stosunki z krajami ówczesnego bloku socjalistycznego były minimalne i bardzo ograniczone. Po 1989 roku całkowicie zmieniły się warunki, w jakich Polska prowadziła dotychczasową politykę zagraniczną. Przystąpienie Polski do NATO (1999) i przystąpienie do Unii Europejskiej (2004) zmieniło międzynarodowe priorytety i zobowiązania. Od czasów „zimnej wojny” polska dyplomacja została uwolniona od ograniczeń wspólnych interesów krajów „socjalistycznych”.

Podjęta przez polską dyplomację decyzja o otwarciu w 2018 roku Ambasady RP na Filipinach w celu zacieśnienia współpracy zawsze wpisywała się w wartości stojące za hasłem dzisiejszej polskiej dyplomacji: „Solidarność dla Wolności”. To krótkie pojęcie należy interpretować w świetle znaczenia, jakie historyczny ruch Solidarności ma dla polskiej tożsamości narodowej i polityki zagranicznej. Na tej koncepcji Polacy budują swój stosunek do Filipińczyków, a także podstawy polskich stosunków zagranicznych.

Choć stosunki między Polską a Filipinami rozwijają się normalnie, procesowi temu towarzyszy polityka polskiego rządu. Na Filipinach wysiłki w zakresie polityki gospodarczej skupiają się na zielonej gospodarce, inteligentnych technologiach, bezpieczeństwie i obronie, technologiach informacyjnych i opiece zdrowotnej. W ciągu ostatnich 35 lat Polska stała się wysoko rozwiniętą demokracją. Jako członek Unii Europejskiej nie jest już odbiorcą pomocy w zakresie bezpieczeństwa i gospodarki, ale krajem, który jej udziela w skali globalnej. Oprócz dwustronnej współpracy gospodarczej Filipiny korzystają ze wsparcia z budżetu ogólnego Unii Europejskiej, do którego Polska jest szóstym co do wielkości płatnikiem pod względem wielkości składek.

Narodzona w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat przyjaźń polsko-filipińska oraz solidarność międzynarodowa dały obu zaprzyjaźnionym krajom solidny fundament nie tylko rozwoju gospodarczego, ale także współpracy w zakresie szerzenia demokracji, praw człowieka i praworządności. Polska może zaoferować Filipinom swoje doświadczenie w transformacji ustrojowej, której kraj jest świadkiem, a Polacy mają pełną świadomość, że modernizacja nie jest procesem łatwym. Polacy pamiętają trudne czasy, które przeżyli jeszcze nie tak dawno temu, dlatego dziś wchodząc w interakcje biznesowe mogą czerpać z własnych doświadczeń. Polacy i Filipińczycy mają doświadczenie w transformacji ustrojowej i gospodarczej, co ułatwia wzajemne relacje handlowe i prowadzi do wzajemnego zrozumienia. Polska dyplomacja zawsze, gdy tylko jest to możliwe, łączy wsparcie biznesowe z działaniami prorozwojowymi.

Filipiny to nasz bardzo ważny partner we współpracy w tej części świata. W 2018 roku Ambasada RP w Manili wznowiła działalność, a pełną zdolność operacyjną osiągnęła w 2020 roku. W 2019 roku uruchomiono także Zagraniczne Biuro Handlowe Polskiej Agencji Handlu i Inwestycji, aby sprostać stale rosnącemu zapotrzebowaniu na pomoc w nawiązywaniu kontaktów między przedsiębiorstwami kontakty biznesowe i udzielanie informacji. O możliwościach projektów gospodarczych i inwestycyjnych w Polsce i na Filipinach. Polska wsparła Filipiny, które potrzebowały pomocy w trudnym okresie pandemii, przekazując blisko 550 tys. dawek szczepionki przeciwko Covid-19.

Pomimo negatywnego wpływu pandemii Covid-19 na gospodarki obu krajów, nasza dwustronna wymiana handlowa pozostaje silna. Tendencja ta, choć niewątpliwie pozytywna, nie wykorzystuje w pełni potencjału naszej współpracy handlowej, zwłaszcza biorąc pod uwagę wielkość naszych gospodarek i potencjał obu rynków.

Studenci z Filipin w Polsce są ważnym czynnikiem zbliżającym oba kraje. Co roku na studia w Polsce wyjeżdża około 100 do 200 filipińskich studentów. Obecnie w Polsce pracuje od 15 do 20 tysięcy filipińskich pracowników. Wszyscy oni są nieoficjalnymi ambasadorami dziwnego dla nas chrześcijańskiego kraju, położonego gdzieś w Azji, naprzeciw Polski.

Polacy coraz częściej marzą o podróży na Filipiny, o których niewiele wiedzą. Odkrywają Filipiny jako jedno z najatrakcyjniejszych miejsc na Ziemi pod względem różnorodnych krajobrazów, bogatej historii i cennych zabytków archeologicznych. Rosnąca aktywność polskich biur podróży świadczy o stałym wzroście popularności egzotycznych Filipin wśród polskich turystów. Polacy będą coraz więcej podróżować, a Filipiny mogą stać się jednym z ich ulubionych kierunków turystycznych.

Kurczak Galantina, popularny filipiński nadziewany kurczak bożonarodzeniowy, przybył na Filipiny z Polski; Mazurek filipiński jest pierwotnie polskim tańcem ludowym. Okazuje się, że Polska i Filipiny mają ze sobą więcej wspólnego, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.

(Jarosław Szczepankiewicz jest obecnie Chargé d’Affaires Ambasady RP w Manili)