Bogata w węgiel Polska ubolewa nad uzależnieniem od Rosji z powodu braku dostaw gospodarstw domowych

Podobnie jak miliony Polaków, Mateusz Zommlas zazwyczaj dostawał węgiel do piwnicy przez lokalnego dostawcę w samą porę, aby on i jego partner ogrzali dom w zimie.

Ale w tym roku Szumlas musiał zostać transgranicznym sprzedawcą paliw, podróżującym po węgiel do Czech i zabierając go z powrotem do rodzinnego Świeradowa-Zdroju. Oczekuje, że dostanie tylko te cztery do pięciu ton, które normalnie dostaje do swoich drzwi, nawet po tym, jak polski parlament zatwierdził doraźne dotacje dla jednej trzeciej gospodarstw domowych wykorzystujących węgiel do ogrzewania.

„Ludzie polegają teraz na dotacjach rządowych, ale to nie pomaga rozwiązać problemu, gdy węgiel nie jest dostępny”, powiedział Zommlas.

Jego poszukiwania paliwa są rezultatem Rosyjska inwazja na Ukrainę To sprawiło, że Polska, jedna z ostatnich węglowych twierdz w Unii Europejskiej, musiała uporać się z nagłym i bezprecedensowym niedoborem węgla.

Polski rząd, który nigdy nie ociągał się z Moskwą, entuzjastycznie zareagował na inwazję Kremla na Ukrainę, zakazując importu rosyjskiego węgla.

Ale czyniąc to, odcięła również jedno z głównych źródeł dostaw węgla w kraju. Choć Polska jest dużym producentem węgla, większość węgla jest niskiej jakości i wykorzystywana jest przede wszystkim w elektrowniach. Rosja dostarczyła około dwóch piątych węgla spalanego przez polskie rodziny.

Ten niedobór sprawił, że Polska zmaga się ze znalezieniem substytutów od producentów tak odległych, jak Kolumbia i RPA. Cena węgla w Polsce potroiła się ze średniej ceny niespełna 1000 zł za tonę w zeszłym roku do ponad 3000 zł za tonę.

Zakaz sprzedaży rosyjskiego węgla w Warszawie rozpoczął się w kwietniu i wywołał panikę wśród polskich gospodarstw domowych przed zakupami. Tymczasem ogólnounijny zakaz wszedł w życie dopiero w tym miesiącu, dając Niemcom i innym krajom UE więcej czasu na płynniejszą transformację i gromadzenie rosyjskiego węgla.

Dla polskich górników kryzys świadczy o długotrwałym braku wsparcia i inwestycji w sektorze. „Oczywiście bezpośrednią przyczyną problemów z węglem jest wojna na Ukrainie, ale lata nędznej polityki energetycznej skłoniły nas do polegania na węglu rosyjskim” – powiedział Jaroslav Grzysek, szef oddziału górniczego NSZZ „Solidarność”.

Kryzys węglowy nastąpił, gdy polska gospodarka skurczyła się o 2,3 proc. w drugim kwartale poprzedniego kwartału, co stwarza możliwość recesji. W obliczu przyszłorocznych wyborów, których wynik może zależeć od tego, jak Polska poradzi sobie z ekonomicznymi konsekwencjami wojny na Ukrainie, prawicowa koalicja rządowa ogłosiła niedawno kilka nadzwyczajnych kroków w celu złagodzenia obaw wyborców o ogrzewanie domów.

W lipcu Warszawa nakazała przedsiębiorstwom państwowym zakupić dodatkowe 4,5 mln ton węgla na zaopatrzenie domów, co stanowiłoby nieco mniej niż połowę węgla spalanego każdego roku w polskich domach. Rząd zawiesił również normy jakościowe dotyczące spalania węgla do ogrzewania domów. Po nieudanej próbie obniżenia cen detalicznych węgla, rząd w tym miesiącu przeforsował w parlamencie program wsparcia, który pozwalałby każdemu gospodarstwu domowemu ubiegać się o jednorazową dotację w wysokości 3000 zł na opłacenie węgla.

Ekolodzy potępili te środki jako niebezpieczną zmianę w wysiłkach na rzecz walki z globalnym ociepleniem po tym, jak Polska niechętnie zgodziła się na spełnienie celów UE w zakresie zmian klimatycznych i stopniowe wycofywanie węgla. W ubiegłym roku rząd podpisał porozumienie z przemysłem wydobywczym i związkami zawodowymi o zamknięciu wszystkich kopalń węgla do 2049 roku.

Program dotacji na węgiel był również krytykowany za to, że nie był testowany przez instrumenty. Według Banku Światowego około 30 procent dotacji na węgiel trafi do najbogatszych 40 procent gospodarstw domowych, z których wiele powinno zamiast tego zainwestować w lepszą izolację i alternatywne ogrzewanie.

„Dobrym sposobem na złagodzenie skutków kryzysu energetycznego jest wspieranie ludzi, którzy naprawdę potrzebują takiego wsparcia” – powiedziała Rina Badiani Magnuson, główny ekonomista Banku Światowego. Dodała, że ​​„zachęty do powrotu do węgla, nawet krótkotrwałe, mogą zniweczyć ciężką pracę Polski na polu walki ze smogiem”.

Według badań Europejskiej Agencji Środowiska jakość powietrza w Polsce należy do najgorszych w Europie. Ponadto mieszkańcy, którzy palą węgiel lub drewno opałowe w pomieszczeniach, mają około jedną trzecią większe prawdopodobieństwo zachorowania na choroby układu oddechowego, zgodnie z Badania Z warszawskiej instytucji Instytutu Badań Strukturalnych.

Jednak rząd upiera się, że przed nastaniem chłodów potraktuje węgiel jako priorytet. „Chcę, żeby węgla było więcej niż potrzeba, nawet w srogą zimę” – powiedział w zeszłym miesiącu w Sejmie premier Mateusz Morawiecki.

Pod koniec lipca do polskiego portu w Schwinoujcie zawinęła pierwsza partia południowoafrykańskiego węgla. Ale porty w tym kraju są również zatkane sprzętem wojskowym zmierzającym na Ukrainę, a dystrybutorzy węgla narzekają na problemy logistyczne i koszty, których nie mieli, gdy węgiel pochodził z sąsiedniej Rosji.

Biorąc pod uwagę te wszystkie wyzwania, niektórzy eksperci ds. energii zakwestionowali twierdzenie Morawieckiego, że Polacy nie powinni się bać tej zimy. „Sytuacja polskich rodzin w sezonie zimowym będzie w dużej mierze zależeć od pogody, która jest niepokojąca” – powiedziała Ilona Godracic z polskiego biura ClientEarth, organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną środowiska.

Istnieją nawet spekulacje, że rosnące ceny węgla wkrótce spowodują, że gospodarstwa domowe będą spalać tańsze brykiety – lub nawet je marnować – aby się ogrzać.

„Jakość powietrza będzie w tym roku znacznie gorsza ze względu na ilość spalanych odpadów jako sposób na zaoszczędzenie pieniędzy” – ostrzegał Okasz Horbach, prezes Izby Gospodarczej Polskich Sprzedawców Węgla.