Droga do socjalizmu i z powrotem. Historia gospodarcza Polski 1939-2019: Niezależny Przegląd: Niezależny Instytut

Około rok temu Tyler Cowen określił Polskę jako kraj niedoceniany i przytoczył prognozy, że w ciągu około dziesięciu lat Polska dogoni poziom życia Wielkiej Brytanii (Projekcja Polska na dzisiaj, Rewolucja marginalnalistopad 2022 r.). Ta prognoza jest zastanawiająca, biorąc pod uwagę dotychczasowe zmagania Polski z biedą, trudne przejście od socjalizmu do gospodarki mieszanej oraz niedawne odejście Polski od demokracji. Dla każdego, kto chce zrozumieć dramatyczną transformację Polski i jej perspektywy, nowo wydawane Droga do socjalizmu i z powrotem. Historia gospodarcza Polski 1939-2019 Napisane przez Petera J. Botke, Konstantin Żukow i Matthew Mitchell nie mogli trafić na lepszy moment.

Putki, Żukow i Mitchell dokumentują społeczną i gospodarczą drogę Polski od gospodarki mieszanej do centralnie planowanego państwa socjalistycznego i z powrotem, podkreślając przepaść pomiędzy ideałami ideologii socjalistycznej a trudną rzeczywistością Polaków. Książka podkreśla wartość wolności gospodarczej, pokazując, jak powrót do gospodarki mieszanej, choć bolesny, doprowadził do znacznej poprawy poziomu życia. Ponadto książka przyczynia się do zrozumienia procesów rynkowych, podkreślając rolę praw własności w kalkulacjach ekonomicznych. Napisana przystępnym stylem i wzbogacona o wykresy i osie czasu, książka jest przeznaczona dla szerokiego grona odbiorców. Dodatkowo czytelnicy mogą udać się do witryny towarzyszącej, która oferuje filmy, wykresy i wykresy.

Książka rozpoczyna się rozdziałem poświęconym ekonomii politycznej socjalizmu, w którym nawiązuje się do wpływowego wkładu Böttkego w studia nad sowietyzmem (np. Związek Radziecki: Ekonomia polityczna radzieckiego socjalizmuBoston, Massachusetts: Kluwer Academic Publishing. W tej wcześniejszej pracy analiza ekonomii politycznej Związku Radzieckiego dokonana przez Böttkego doprowadziła go do zbadania i udokumentowania wewnętrznych sprzeczności socjalizmu. Tutaj sprzeczności te są analizowane w kontekście polskiego socjalizmu, autorzy skupiają się na trzech wyzwaniach planowania socjalistycznego: problemie kontroli, problemie wiedzy i problemie bodźców. Problem kontroli odnosi się do wszechobecnego przymusu niezbędnego do pominięcia planów jednostek dotyczących pracy, zakupów, inwestowania i wymiany. Problem wiedzy pojawia się wówczas, gdy rynkowy proces odkrywania i tworzenia wiedzy zostaje ograniczony. Wreszcie problem motywacji pojawia się, gdy jednostkom uniemożliwia się moralne promowanie własnego dobrobytu. Razem te trzy wyzwania powodują choroby przywilejów. Warto zauważyć, że jak zauważył już wcześniej Mitchell (2012, Choroby przywilejów: ekonomiczne konsekwencje faworyzowania rządu(Arlington, Wirginia: Mercatus Center na Uniwersytecie George'a Masona) Gospodarki mieszane nie są odporne na patologię przywilejów, która wynika z faworyzowania rządu, niezależnie od systemu gospodarczego.

W rozdziale drugim autorzy przechodzą od omówienia teorii do historii socjalizmu w Polsce. Rozpoczynają od wyjaśnienia, dlaczego Sowietom stosunkowo łatwo było utworzyć w Polsce rząd komunistyczny. W 1944 roku Polska Armia Oporu zorganizowała Powstanie Warszawskie, aby wyzwolić stolicę spod okupacji niemieckiej. Był to największy kontratak II wojny światowej ze wszystkich europejskich ruchów oporu. Choć Armia Czerwona stacjonowała zaledwie 6 mil od centrum Warszawy, Sowieci nie poparli powstania. Historycy wciąż debatują, czy była to decyzja strategiczna, czy wadliwa koordynacja. W obu przypadkach przyczyniło się to do śmierci ponad 200 000 Polaków. Niemcy były wspólnym wrogiem Armii Krajowej i Sowietów, ale ich powojenne ambicje były różne. Armia Narodowa aspirowała do Polski prozachodniej, niepodległej i kapitalistycznej. Natomiast Stalin dążył do stworzenia rządu socjalistycznego jako bufora między Związkiem Radzieckim a Europą Zachodnią. Zniszczenie szeregów Armii Krajowej przez Niemców przypieczętowało komunistyczny los powojennej Polski.

Na kolejnych stronach autorzy opisują trudne kroki, jakie zmuszeni byli podjąć Polacy, aby przyjąć socjalizm, poczynając od zniesienia praw własności prywatnej. Ta wieloletnia transformacja dokonywała się poprzez bezpośrednie i pośrednie środki nacjonalizacji, czyli nałożenie wysokich podatków od nieruchomości, sięgających czasami nawet 85%, zmuszających właścicieli nieruchomości do oddania majątku na rzecz państwa. W rozdziale zarysowano niedociągnięcia i niedociągnięcia nieodłącznie związane z ustrojem socjalistycznym. Uwypukla na przykład długi czas oczekiwania na mieszkanie i błędną koncentrację państwa na przemyśle ciężkim kosztem dóbr konsumpcyjnych. Zaskakująca statystyka porównuje liczbę głównych linii telefonicznych na 100 mieszkańców w krajach socjalistycznych i kapitalistycznych w 1986 roku: w Polsce 7 linii na 100 obywateli i średnio 24 linie w krajach kapitalistycznych. W rozdziale omówiono także powstanie ruchów oporu, takich jak Solidarność, która odegrała kluczową rolę w ostatecznym upadku systemu socjalistycznego w Polsce.

Kolejne dwa rozdziały opisują i oceniają przejście od socjalizmu do gospodarki mieszanej. W rozdziale trzecim podkreślono kluczową rolę, jaką Konsensus Waszyngtoński odegrał w kształtowaniu wzrostu gospodarczego kraju poprzez swój wpływ na plan transformacji Leszka Balčerovicia. Balcerowicz, który pełnił funkcję Ministra Finansów Polski, wprowadził i kierował trójstronną strategią: polityką stabilizacyjną ukierunkowaną na odpowiedzialność fiskalną i redukcję zadłużenia; polityki liberalizacyjne mające na celu ograniczenie interwencji państwa i umożliwienie ustalania cen rynkowych; Reformy instytucjonalne mające na celu liberalizację gospodarki, prywatyzację sektorów państwowych i wzmocnienie handlu zagranicznego. Polityki te mają na celu wzajemne wzmacnianie się, a ich celem jest stabilność makroekonomiczna i rozwój prywatnych przedsiębiorstw. Aby zapobiec wykolejeniu procesu przez grupy polityczne i grupy interesu, szybko wprowadzono reformy, które stały się znane jako „terapia szokowa”. Rozdział czwarty zawiera ocenę procesu transformacji w Polsce. Pozytywną stroną jest to, że reformatorom udało się utorować drogę wzrostowi gospodarczemu. Z drugiej strony stopa bezrobocia w Polsce aż do 2010 roku utrzymywała się znacznie powyżej średniej OECD, co sugeruje, że transformacja nie przebiegała bez wad.

Kolejny zestaw rozdziałów poświęcony jest nowej polskiej gospodarce mieszanej. W Rozdziale 5 autorzy opisują krajobraz gospodarczy po okresie przejściowym. Przemysł ciężki, na którym skupiano się w czasach socjalizmu, dramatycznie podupadł, gdy zasoby zostały przesunięte w stronę sektora usług, handlu detalicznego i komunikacji. Produkcja przemysłowa stała się bardziej zorientowana na konsumenta, pojawiły się nowe gałęzie przemysłu, takie jak przemysł samochodowy i zaawansowane technologie. Autorzy zwracają uwagę, że podczas gdy klasa średnia i przedsiębiorcy rozkwitli dzięki nowym możliwościom i inwestycjom zagranicznym, populacje o niskich dochodach stanęły przed wyzwaniami, w tym utrzymującym się bezrobociem, prowadzącym do znacznych migracji wewnętrznych i zewnętrznych. W rozdziale szóstym omówiono współczesną politykę gospodarczą i regulacyjną Polski, w tym jej członkostwo w Unii Europejskiej i wysiłki na rzecz przyciągania inwestycji zagranicznych. W Rozdziale 7 autorzy porównują zapewnianie sieci zabezpieczeń społecznych, opieki zdrowotnej i edukacji w systemach gospodarki socjalistycznej i mieszanej, podkreślając zalety i wady każdego systemu. Rozdział 8 zawiera uwagi końcowe. Autorzy zwracają uwagę, że przejście Polski od socjalizmu do gospodarki mieszanej było wyzwaniem i wiązało się ze znacznymi kosztami gospodarczymi i społecznymi. Jednak ostatecznie transformacja przyniosła poprawę wyników gospodarczych i standardów życia w Polsce.

Jedno z wielu spostrzeżeń zawartych w tej książce polega na badaniu moralnego i etycznego upadku, jaki dotknął polskie społeczeństwo w czasach socjalizmu. Pomimo ideologicznej obietnicy równości, socjalizm stworzył wyraźny podział między klasą rządzącą a wszystkimi innymi. Zaufana elita partii, nomenklatura, cieszyła się szeregiem przywilejów niedostępnych dla zwykłych pracowników: podróżami, hojnymi planami emerytalnymi, specjalistyczną opieką zdrowotną oraz wyłącznym dostępem do dobrze zaopatrzonych sklepów, kurortów i terenów łowieckich. Dla wszystkich innych powszechne niedobory i kolejki były bolesną cechą codziennego życia. Czekając na mieszkania od 15 do 30 lat i niemożności konkurowania poprzez podnoszenie cen, Polacy zwrócili się w stronę przekupstwa i w ogóle wymiany przysług. Powszechnym zjawiskiem było uzyskiwanie korzyści poprzez świadczenie specjalnych usług w godzinach pracy przy użyciu sprzętu państwowego lub wymianę towarów skradzionych z miejsca pracy. Przekupstwo, kradzież i manipulacja były głównymi środkami stosowanymi przez Polaków w celu przezwyciężenia tej dziwnej rzeczywistości, która doprowadziła do upadku moralnego i etycznego.

Dokładny przegląd rzeczywistości socjalistycznej zawarty w tej książce dobitnie przypomina o przeszłości, do której Polacy, którzy ją przeżyli, raczej nie będą chcieli wrócić. Dla innych książka stanowi istotne przypomnienie o tym, jaka jest stawka, gdy odwracamy się od wolności, i jest to szczególnie ważna lekcja teraz, gdy Polska i region po raz kolejny obrały nieliberalny zwrot (zob. Sebastian Hellmeier, Rowan Cole, Sandra Grahn). , Palina Colvani, Jean LaChapelle, Anna Luhrmann, Seraphine F. Myers, Shreya Pillai i Staffan I. Lindbergh, 2021, „Stan świata 2020: autorytaryzm staje się rozprzestrzeniającym się wirusem”, Transformacja demokratyczna 28 (6): 1053-74). Podsumowując, Droga do socjalizmu i z powrotem. Historia gospodarcza Polski 1939-2019 Jest to wciągająca lektura dla wszystkich zainteresowanych zrozumieniem transformacji społecznej i gospodarczej Polski oraz ogólniejszego porównania systemów instytucjonalnych.